با توجه به گسترش روز افزون روابط بين المللي اقتصادي و تجاري، شاهد بسته شدن قراردادهاي بين المللي هستيم. در پاره‌اي موارد اشخاص حقيقي يا حقوقي، ملزم به انعقاد قرارداد با اشخصاصي حقيقي يا حقوقي در ساير كشور‌ها هستند. در اين نوع قرار‌داد‌ها نيز، بايد مسائل حقوقي را به خوبي رعايت كرد تا بعد‌ها بتوان از داد‌گاه‌هايي در داخل و يا خارج كشور آن را پيگير شد. در اين مقاله قصد داريم به بررسي و تحليل انواع قرارداد بين المللي و كاربرد آن بپردازيم.
قرارداد بين المللي چيست؟
به قرار‌داد‌هايي كه در آن‌ها دست كم يك عنصر خارجي وجود داشته باشد، قرارداد بين المللي گفته مي‌شود. مانند تابعيت دو طرف قرارداد، محل بسته شدن قرارداد و ساير موارد.
افراد بسيار زيادي وجود دارند كه با انواع معاملات و مبادلات بين المللي مواجه مي‌شوند و براي انجام معامله‌هاي خود با چالش‌هاي عديده‌اي مواجه هستند. شناخت اصول و قواعد حقوقي، در تنظيم متن انواع قراردادهاي بين المللي موجود براي جلو‌گيري از هر‌گونه ضرر و زيان احتمالي در صورت فسخ قرارداد و يا ديگر مشكلات از اين دست، از اهميت بسزايي برخوردار است.
يك قرارداد، زماني بين المللي محسوب مي‌گردد كه طرفين قرارداد، ساكن كشور‌هاي مختلفي باشند و يا محل اجراي اين قرارداد، بيرون از محل سكونت طرفين قرارداد باشد. قبل از تنظيم هر گونه قرارداد بين المللي، دو طرف قرارداد بايد راجع به مواردي از جمله مقدار، ميزان كيفيت، پرداخت‌ها، تضامين قرارداد و زمان تحويل خدمت يا كالاي مد نظر به توافق برسند.
اگر بخواهيم تعريف جامعي از يك قرارداد تجاري بين المللي ارائه كنيم به صورت زير است:
«يك نوع قرارداد است كه دو طرف آن، با پذيرفتن حقوق و تعهد‌هايي كه دست كم يك عنصر خارجي دارا مي‌باشد، به ايجاد ماهيتي حقوقي اقدام كند».
ساختار و اركان قرارداد بين المللي
اهميت قرارداد در دنياي امروز بر هيچ كس پوشيده نيست. انعقاد قراردادهاي حقوقي بر مبناي اصول حاكم بر قراردادهاي تجاري بين المللي، ضامن تسهيل در انجام امور پيچيده مربوط به آن است. قرار‌داد‌ها اغلب به صورت مكتوب بسته مي‌شوند و ه
ر قرارداد شكل منحصر به فرد خود را دارد كه بايد به نكته‌هاي حقوقي آن توجه نمود.
- دو طرف قرارداد: قرارداد حقوقي دو طرفه است كه امكان دارد شخصي حقوقي و يا حقيقي باشد.
- موضوع: متعد شدن به اجراي كاري است كه قرارداد بر مبناي آن بسته شده است كه موضوع آن نبايد ناقض قانون‌هاي كشور و حقوق بين المللي باشد و از نظر عقلاني سود آور نيز باشد.
- تعهد: در هنگام عقد قراردادهاي بين المللي، بايد مسئوليت‌ها و تعهد‌هاي كاري دو طرف قرارداد به صورت مكتوب باشد.
- مدت انجام قرارداد: تعيين مدت زمان انجام قرارداد و مفاد آن
- تضمين: در هنگام بسته شدن قرارداد، امكان عدم انجام تعهدات از هر يك از طرفين قرارداد وجود دارد. در صورت بروز چنين مشكلي، بايد تضمين قرارداد معين گردد تا طرف ضرر ديده، خسارت خود را بتواند دريافت كند.
- بهاي كالا يا خدمت ارائه شده، تضمين و ضمانت، قوانين حاكم بر قرارداد، فورس ماژور و ساير موارد.
انواع قرارداد بين المللي
انواع قراردادهاي بين المللي در ۳ حوزه زير جاي گرفته‌اند:
- فروش
- خدمات
- فروش و خدمات
به جز موارد ذكر شده، قراردادهاي كاربردي ديگري نيز وجود دارند كه هر يك كاربرد و ماهيت خاصي را از خود به نمايش مي‌گذارند كه در ادامه به صورت مختصري آن‌ها را شرح مي‌دهيم.
فرانشيز
فرانشيز يا حق امتياز به گونه‌اي از قرارداد گفته مي‌شود كه در آن يك شركت، به شركتي ديگر اين اختيار را مي‌دهد تا محصولات توليدي و يا خدماتش را به فروش برساند و در ازاي آن مبلغي را به آن شركت اعطا كند. انواع قرارداد فرانشيز از لحاظ ماهيت شامل موارد روبرو است: فرانشيز توليدي، توزيعي و خدماتي
حمل و نقل كالا
قرار‌دادي كه منجر به جا‌به‌جايي يا حمل و نقل كالا از داخل كشور مبدا به داخل كشور مقصد، بر اساس قوانين و مقررات موجود مي‌شود، قرارداد حمل و نقل بين المللي كالا گفته مي‌شود كه اين روش‌هاي حمل و نقل بين المللي در مجموع در ۶ دسته جاي مي‌گيرند. هوايي، دريايي، ريلي، جاده‌اي، خط لوله و مركب
تامين مالي يا فاينانس
از جمله روش‌هاي رايج براي تامين مالي پروژه‌ها، قرارداد تامين مالي يا فاينانس است كه تعريف حقوقي آن به شرح زير است: « بهره‌مندي از خطوط اعتباري براي گرفتن وام از موسسه‌هاي مالي بين المللي. تامين مالي از طريق بهره‌گيري از تسهيلات خارجي با انعقاد قرارداد تامين مالي براي توسعه شاخص اقتصادي كشور‌هاي در حال توسعه، از جمله ايران از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
بيع متقابل
در اين قراردادهاي بلند مدت كه بازه زماني ۳ تا ۲۰ ساله دارند، شركت سرمايه گذار خارجي كه پيمانكار اصلي پروژه محسوب مي‌گردد، هزينه‌هاي سرمايه‌گذاي و تجهيز منابع در يك پروژه را عهده دار مي‌شود و عمليات ساخت و توسعه پروژه مورد توافق شروع خواهد شد. در كشور ما در حوزه انرژي و نفت و گاز از اين نوع قرارداد بهره برده مي‌شود.
جوينت ونچر
اين نوع قرارداد مشاركت و همكاري كه از جمله پركاربرد‌ترين انواع قراردادهاي بين المللي است، در آن هر يك از دو طرف قرارداد، اجراي فعاليت مشخصي را به صورت مشترك عهده دار مي‌شوند و در نهايت در سود و زيان حاصله از انجام آن پروژه سهيم خواهند بود.
ليسانس
قرارداد ليسانس كه به قراردادهاي اعطاي مجوز و حق استفاده از مالكيت فكري نيز شناخته مي‌شود، يكي از طرفين قرارداد، حق بهره برداري، بهره مندي و انتفاع از داريي‌هاي مشهود يا نا‌مشهود طرف ديگر قرارداد را در يك منطقه جغرافيايي معين را به دست مي‌گيرد.
توزيع بين المللي
هر يك از طرفين قرارداد، تامين كننده يا توزيع كننده هستند. تامين كننده يا فقط توليد كننده است و يا تنها صادر مي‌كند. توزيع كننده نيز از تامين كننده، محصولات را خريداري مي‌كند و با فروش آن‌ها به سايرين به سود مي‌رسد.
خريد و فروش بين المللي كالا
اين نوع قرار‌داد‌ها بر حسب موضوع، دو طرف قرارداد، مدت زمان و قوانين حقوقي موجود انواع گوناگوني دارند و براي شناخت آن‌ها نياز به دانش حقوقي وسيع و گسترده‌اي است.
كليد در دست
در اين نوع قرارداد ميزان دخالت كارفرما در هر يك از مراحل طراحي و ساخت به حداقل مي‌رسد و مسئوليت آن بر عهده پيمانكار گذاشته مي‌شود.
بازاريابي تلفني