تا قبل از انقلاب صنعتي تاجر يا نماينده قانوني به‌طور مستقيم به فروشنده كالا مراجعه كرده و با پرداخت نقدي هزينه، محصول را خريداري و شخصاً با خود مي‌برد. اما پس از تحولات سياسي و اقتصادي در اروپا و آمريكا، اين شيوه كارايي خود را از دست داد. زيرا پس‌ازآن صادرات و واردات كالا براي رفع نياز مردم به وجود آمد كه باعث ابداع روش‌هاي نوين تجاري شد و نيز مؤسسات و شركت‌هاي واسطه‌اي ميان خريدار و فروشنده قرار گرفت كه بازرگانان را با مشكل پرداخت بين‌المللي مواجه كرد. بنابراين انواعي از روش‌هاي پرداخت در تجارت ساخته شد تا اين مسئله را حل كرده و ريسك انتقال پول را به كمترين ميزان ممكن برساند كه در ادامه به آن‌ها اشاره‌شده است. همچنان با شركت سپاهان همراه ارائه دهنده خدمات ترخيص كالا ، واردات كالا از چين ، واردات كالا از دبي و حمل هوايي و حمل دريايي كالا همراه باشيد.
معرفي انواع روش‌هاي پرداخت در بازرگاني بين‌المللي
مبادلات مالي بين‌المللي بين فروشنده و خريدار جهت انتقال مالكيت محصول به عوامل زيادي بستگي دارد كه باعث به وجود آمدن انواع روش‌هاي پرداخت در بازرگاني شده است. شرايط سياسي و اقتصادي كشورها، ميزان اعتماد طرفين به يكديگر ازجمله مهم‌ترين عوامل در انتخاب يكي از روش‌هاي پرداخت زير در سطح بين‌المللي هستند:
۴ روش اصلي پرداخت در تجارت بين‌المللي
۱. روش پيش‌پرداخت
۲. روش پرداخت حساب باز
۳. روش پرداخت براتي
۴. روش پرداخت اعتبار اسنادي
روش پيش‌پرداخت
از ساده‌ترين روش‌ها كه بر پايه اعتماد بين دو طرف صورت مي‌گيرد روش پيش‌پرداخت (Advance Payment) است كه در آن خريدار بايد ريسك تمام هزينه محصول را در ابتدا همراه با درخواست آن براي فروشنده پرداخت مي‌نمايد. سپس بايد منتظر بماند فروشنده كالا را براي او ارسال كند.
شرايط استفاده از روش پيش‌پرداخت
۱. فروشنده و خريدار به يكديگر اعتماد كامل داشته باشند.
۲. قوانين و مقررات كشور خريدار مجوز پرداخت كامل وجه محصول را به او بدهد.
۳. منع قانوني جهت واردات و صادرات كالا يا خدمت موردنظر در كشور مبدأ و مقصد وجود نداشته باشد.
معايب روش پيش‌پرداخت
مهم‌ترين ايرادي كه به اين روش مي‌توان گرفت اين است كه خريدار (واردكننده) بايد ريسك بالايي كند. زيرا اگر فروشنده در ارسال كالا تأخير كرده و حتي آن را نفرستد و يا محصول ارسالي داراي ويژگي‌ها و خصوصيات مورد انتظار خريدار نباشد، موجب ضرر و زيان او مي‌شود. البته به كمك شيوه‌هايي كمكي نظير ضمانت‌نامه‌هاي ارزي مي‌توان از بروز اين اتفاقات تا حدودي جلوگيري كرد.
روش حساب باز
اين روش (Open Account Trade) نقطه مقابل روش پيش‌پرداخت است. درواقع چنانچه روش حساب باز استفاده شود، فروشنده بايد ريسك كرده و پس از عقد قرارداد كالا را براي خريدار ارسال كند و مالكيت آن را در اختيار او قرار دهد. بنابراين در اين روش نيز اعتماد و نبود موانع قانوني در كشورها نيز حرف اول را مي‌زند.
براي رفع ريسك روش حساب باز نيز تمهيداتي در نظر مي‌گيرند مثلاً فروشنده كالا را به‌صورت مرحله‌به‌مرحله ارسال مي‌كند تا پس از پرداخت هزينه قسمتي از بار، ادامه آن نيز فرستاده شود.
روش پرداخت براتي
اين روش تكميل‌شده دو روش قبلي است كه براي اطمينان بيشتر طرفين و نيز تضميني براي ارسال محصول يك سري برات بين آن‌ها ردو‌بدل مي‌شود. پرداخت براتي بسته به اينكه اين برات به‌صورت مستقيم يا از طريق بانك از طرف فروشنده براي خريدار ارسال‌شده باشد به دو حالت وصولي و اسنادي تقسيم مي‌گردد.
روش پرداخت بروات وصولي
در اين حالت بعد از توافق، فروشنده هم‌زمان با ارسال كالا، براتي را در وجه خريدار آماده و مي‌فرستد. اين برات مستقيماً به دست خريدار مي‌رسد كه به روش پرداخت برات وصولي يا ساده (Clean Drafts) معروف است.
روش پرداخت بروات اسنادي
در حالت برات اسنادي (Documentary Drafts) صادركننده (فروشنده) به‌منظور بالا بردن ضريب اطمينان و خطر ريسك كمتر، بروات را به‌جاي ارسال مستقيم براي واردكننده (خريدار)، اسنادي در بانك كارگزار خود تنظيم مي‌كند تا از طرق آن به بانك كشور خريدار ارسال شوند. بسته به نوع اين بروات كه ديداري باشند يا مدت‌دار، اسناد به خريدار منتقل و وجه آن‌ها دريافت و به فروشنده تحويل داده مي‌شود. چنانچه برات ديداري باشد، پس از انتقال اسناد به خريدار مبلغ دريافت مي‌شود. اما در بروات مدت‌دار، خريدار اسناد را پشت‌نويسي و تضمين پرداخت كرده و آن‌ها را مي‌گيرد، سپس در زمان مقرر به بانك مراجعه و مبلغ را واريز مي‌كند.
در بروات اسنادي، بانك تنها نقش واسطه را ايفا كرده و تضميني برات پرداخت پول نيست. اما گاهي برخي از بانك‌ها، نام خود را بر روي بروات ثبت مي‌كند تا به‌نوعي نشان‌دهنده ضمانتي براي فروشنده باشد.
روش اعتبار اسنادي
كم‌خطرترين روش پرداخت در بين انواع آن‌هاست كه در سطح بين‌المللي بسيار طرفدار دارد. در روش پرداخت اعتبار اسنادي (Documentary Letter of Credit) كه به پرداخت (L/c) نيز شناخته مي‌شود، خريدار پس از توافق با فروشنده، در بانكي واسطه، يك حساب بنام او افتتاح كرده و هر بار مبلغ بار را در اين حساب اعتباري واريز مي‌كند تا به فروشنده اطمينان خاطر دهد. سپس بانك مطابق با اسنادي كه از فروشنده كالا در كشورش دريافت مي‌كند، به دستور خريدار هزينه توافقي را به او پرداخت مي‌كند. بنابراين اين روش هم به نفع خريدار است و هم فروشنده. هرچند معايبي نيز دارد كه مهم‌ترين آن زمان‌بر و هزينه‌بر بودن مراحل گشايش اعتبار اسنادي در بانك است.
انواع روش پرداخت اعتبار اسنادي
اين روش ازنظر تعهدات پرداخت به سه روش قابل‌اجرا است:
۱. اعتبار اسنادي برگشت‌پذير
در اين حالت خريدار مي‌تواند بدون اطلاع به فروشنده، اعتبار را باطل و يا تغيير دهد. بنابراين ريسك استفاده از اين روش براي صادركننده بسيار بالا است.
۲. اعتبار اسنادي غيرقابل‌برگشت
در اين حالت هرگونه تغيير با توافق دو طرف و امضاي آن‌ها قابل انجام است.
۳. اعتبار اسنادي غيرقابل‌برگشت تائيد شده
چنانچه از اين روش استفاده شود، صادركننده ضمانت بيشتري از طرف بانك كشور خود مطالبه مي‌كند.
انواع اسناد در روش اعتبار اسنادي
۱. اسناد مدت‌دار
۲. اسناد ديداري
۳. اسناد ريفاينانس
۴. اسناد يوزانس
مزاياي روش اعتبار اسنادي براي واردكننده
– بررسي و سنجش تعهدات صادركننده قبل از پرداخت
– بارگيري درزماني معين و كوتاه
– صادرات و واردات كالا با استانداردهاي جهاني و قيمتي مناسب
– دريافت تسهيلات از بانك جهت پرداخت به صادركننده
– دريافت مشاوره درباره چگونگي پرداخت از طريق بانك
مزاياي روش اعتبار اسنادي براي صادركننده
– دريافت امن و بي‌خطر مبلغ قرارداد
– دريافت مبلغ كالا در كشور خود
– قابليت اخذ مبلغ محصول پس از بارگيري
– امكان مشاوره با بانك
استفاده از هركدام از روش‌هاي پرداخت در تجارت جهاني و بازرگاني بين‌المللي منوط به مقررات سياسي و اقتصادي كشورهاست. به‌طور مثال با توجه به اينكه ايران هنوز به سازمان تجارت جهاني ملحق نشده، روش اعتبار اسنادي از كمترين ريسك برخوردار بوده و بيشتر به كار مي‌رود. اما در كشورهايي كه در همسايگي نزديك هم بوده و روابط خوبي دارند كمتر استفاده مي‌شود. البته معايب روش‌هاي گفته‌شده، نهادهاي بين‌المللي را مجاب به ابداع روشي جديد به نام PBO كردند كه همانند اعتبار اسنادي بوده ولي سريع‌تر و ارزان‌تر بوده و درعين‌حال پيچيدگي‌هاي آن را نيز ندارد.
بازاريابي تلفني