در دنياي بازرگاني و حملونقل بين‌المللي يك سري اسناد و مدارك وجود دارد كه دربرگيرنده ويژگي‌ها و خصوصيات محموله بوده كه به اسناد حمل شهرت دارند. اسناد حمل جز مهم‌ترين مدارك در خريدوفروش خارجي به حساب آمده و در واقع اين اوراق به منزله هويت و شناسنامه كالا هستند.
اسناد حمل براي خريدار كالا از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است؛ زيرا وي پس از انجام تعهدات مالي و تسويه حساب با فروشنده يا بانك گشاينده اعتبار فقط از طريق ارائه اصل اين اسناد مي‌تواند به انجام امور مربوط به تشريفات گمركي و ترخيص كالا مبادرت ورزد.
انواع اسناد حمل
در يك دسته‌بندي كلي اسناد حمل را به دو گروه اسناد حمل متداول و اسناد حمل خاص تقسيم‌بندي مي‌كنند. همچنان با شركت سپاهان همراه ارائه دهنده خدمات ترخيص كالا ، واردات كالا از چين ، واردات كالا از دبي و حمل هوايي و حمل دريايي كالا همراه باشيد.
۱. اسناد حمل متعارف (Conventional)
اسناد حمل متداول يا متعارف براي همه كالاها لازم و ضروري هستند و در صورت فقدان يا ناقص بودن موجب عدم پرداخت وجه به فروشنده، خلل در روند انجام تشريفات گمرك و در نهايت توقف ترخيص كالا خواهد شد. اين اسناد شامل موارد زير بوده كه در ادامه هر كدام به اختصار توضيح داده مي‌شوند:
انواع اسناد حمل متعارف
۱. بارنامه
۲. فاكتور
۳. گواهي مبدأ
۴. پكينگ ليست
۵. گواهي بازرسي
۶. بيمه‌نامه
بارنامه
بارنامه (Bill Of Lading-B/L) سند مالكيتي با قابليت انتقال بوده و به معني بستن قرارداد به منظور حمل و بارگيري كالا بر روي وسيله نقليه (On Board) است كه توسط شركت‌هاي حملونقل صادر مي‌گردد. پس از صدور بارنامه مالكيت كالا از فروشنده خارج و به شركت حمل‌كننده واگذار مي‌شود.
انواع بارنامه
بارنامه را مي‌توان به دسته‌هاي مختلفي تقسيم‌بندي كرد. در يك گروه‌بندي بارنامه بر اساس وسيله حمل محموله شامل موارد زير است:
۱. بارنامه دريايي
۲. بارنامه هوايي
۳. بارنامه زميني
۴. بارنامه ريلي
همچنين در يك دسته‌بندي كلي‌تر انواع بارنامه‌هاي زير وجود دارد كه بر حسب كاربرد موارد استفاده گوناگوني دارند:
بارنامه بدون شرط
در اين نوع بارنامه كه به Clean مشهور است هيچ‌گونه شرطي نظير موارد شكستگي، رسيدن خسارت به كالا و غيره در آن درج نشده است.
بارنامه مقيد (Claused)
اين بارنامه داراي شرط بوده و يكي از عوامل مغايرت (Discrepancy) به شمار مي‌آيد كه گاهي به آن بارنامه كثيف (Dirty) نيز گفته مي‌شود.
بارنامه شخص ثالث
هنگامي كه نام تحويل‌دهنده كالا در اعتبارات اسنادي و يا قرارداد وارد نشده باشد از بارنامه شخص ثالث (Third Party B/L) استفاده مي‌گردد. درواقع در اين نوع بارنامه فرستنده محموله يا فروشنده (Shipper) شخص يا شركتي ذي‌نفع اعتبار نبوده و به نام كسي ديگر است.
بارنامه گروهي
در برخي موارد شركت‌هاي حمل‌كننده به منظور استفاده از تمام فضاي كشتي يا كانتينر و نيز كسب تخفيفات، محموله‌هاي چند شركت را با هم در يك مكان قرار داده و براب همه آن‌ها يك بارنامه گروهي (Groupage B/L) صادر مي‌نمايد.
بارنامه اختصاصي
اين نوع بارنامه از انشعابات بارنامه گروهي است كه در آن براي هر شركت يا محموله يك بارنامه اختصاصي (House B/L) صادر مي‌شود.
بارنامه سراسري و بارنامه مركب
گاهي جهت حمل يك محموله از چندين وسيله نقليه استفاده مي‌گردد كه براي آن شركت‌هاي حملونقل يك بارنامه صادر مي‌كنند. در اين موارد در صورتي كه شركت از نوع كرير باشد بارنامه سراسري (Through B/L) و چنانچه فورواردر باشد بارنامه مركب (Multimodal B/L) گفته مي‌شود. هر دو اين بارنامه‌ها داراي ماهيتي يكسان بوده و تنها دايره وظايفت شركت‌هاي فورواردر بيشتر از شركت‌هاي كرير است.
راه نامه هوايي
نوعي بارنامه به نام راه نامه هوايي (Airway Bill/Air Consignment Note/Air Freight Note) وجود دارد كه در ۱۲ نسخه صادر مي‌گردد. اين بارنامه فقط يك رسيد بوده و سند مالكيتي كالا كه قابليت معامله داشته باشد، به حساب نمي‌آيد.
راه نامه كاميون
اين بارنامه سندي غيرقابل معامله بوده است كه با نام راه نامه كاميون (CMR) براي حملونقل محموله با كاميون در ۶ الي ۱۴ نسخه صادر مي‌گردد.
مانيفست
مانيفست از تعدادي بارنامه تشكيل شده كه اطلاعات و خلاصه‌اي از آن‌ها را شامل مي‌شود. درواقع همانند نامه‌اي پوششي اطلاعات مربوط به حمل محموله يا انسان و بارنامه‌هاي صادرشده براي كالا را در خود قرار داده است.
پروفرما و فاكتور
پروفرما يا پيش فاكتور (Proforma Invoice ) نوعي سند است كه فروشنده در آن اطلاعات مربوط به فروش محصول و قيمت را وارد كرده و براي خريدار مي‌فرستد. چنانچه پروفرما (P/I) مورد تائيد خريدار و كشور مقصد باشد، مجوز ورود كالا و پروسه ثبت سفارش به منظور پرداخت ارزش آن آغاز مي‌گردد.
فاكتور (Commercial Invoice) يا سياهه تجاري دقيقاً مشابه پيش‌فاكتور بوده و تنها نوشتن كلمه سربرگ نشان‌دهنده يكي از آن‌ها است. البته صدور پيش‌فاكتور و دريافت آن به منزله انجام معامله نيست اما با صدور فاكتور نشانگر معامله انجام شده است.
گواهي مبدأ
يكي از اسناد حمل گواهي مبدأ يا (Certificate of Origin) بوده كه بيانگر نام كشور توليدكننده كالاي موضوع قرارداد خريدوفروش است. گواهي مبدأ شامل شرح كالا و كشور سازنده بوده كه توسط توليدكننده و يا نمايندگي‌هاي مجاز آن صادر و به امضا و مهر اتاق بازرگاني آن كشور مي‌رسد. حتي در برخي موارد توسط سفارت يا كنسولگري كشور مقصد نيز تائيد مي‌گردد.
پكينگ ليست
ليست عدل بندي (Packing List) يا بسته‌بندي يكي ديگر از اسناد حمل است كه در آن تمام جزئيات محموله شامل تعداد، وزن ، ابعاد، محتويات درون هر بسته، مشخصات خريدار و فروشنده، محل بارگيري و تخليه كالا، وزن، شماره فاكتور و غيره درج شده است. البته در اين سند اطلاعات مربوط به قيمت قيد نمي‌گردد. را كاملاً مشخص مي‌نمايد. قيمت كالا در اين سند درج نمي‌گردد.
گواهي بازرسي
گواهي آزمايش (Test or Inspection Certificate) سندي است كه در هنگام تحويل محموله به حامل در كشور مبدأ به منظور اطمينان خريدار از كيفيت و كميت محصول، اندازه و نوع بسته‌بندي، نحوه بارگيري، وسيله حمل‌كننده و غيره توسط شركت‌هاي بازرسي و يا نماينده خريدار صادر مي‌گردد.
۲. اسناد حمل خاص (Special)
اسناد حمل خاص در برخي موارد براي كالاهايي با ويژگي‌هاي خاص لازم مي‌شود كه بايد به اسناد حمل متعارف اضافه شوند. اسناد حمل خاص طبق قرارداد و توافق طرفين معامله تعيين مي‌شوند. از جمله اسناد حمل خاص مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
– سياهه گواهي شده (Certified Invoice)
– سياهه تائيد شده (Legalized )
– گواهي وزن (Weight Certificate)
– سياهه كنسولي (Consular Invoice)
– گواهي آناليز سازنده كالا (Manufacturer Analysis Certificate)
– گواهي ليست سياه (Black List Certificate):.
– گواهي بهداشت و سلامت دام (Health Veterinary & Sanitary Certificate)
– گواهي ضد عفوني (Fumigation Certificate)
بازاريابي تلفني